Taśma Tolkiena i pewne poetyckie wyzwanie
Tolkien w Rotterdamie w 1958
W ubiegłym miesiącu pisaliśmy o przygotowaniach do publikacji zapisu dźwiękowego z wizyty J.R.R. Tolkiena u jego holenderskich wielbicieli w roku 1958 (patrz tutaj – chodzi o zdarzenie z 28 marca 1958; krótka relacja z tego spotkania znajduje się w Biografii Carpentera, a bardzo szczegółowy opis znajduje się w zbiorze tekstów z 1993 roku pt. The Proceedings of the J.R.R. Tolkien Centenary Conference). Zgodnie z relacjami nagranie zawiera tekst Tolkiena, który został wygłoszony w jego własnym języku quenya. Chodzi o wiersz, który po angielsku brzmi tak:
«Twenty years have flowed away down the long river
And never in my life will return for me from the sea.
Ah, years in which, looking far away, I saw ages long past
When still trees bloomed free in a wide country.
Alas, for now all begins to wither in the breath
of cold-hearted wizards.
[To know things they break them
And their stern lordship they establish
Through fear of death.]»«Dwadzieścia lat odpłynęło w dół długiej rzeki
I nigdy za mojego życia nie wrócą one do mnie z morza.
Ach, lata w których, patrząc w dal widziałem wieki dawno minione,
gdy wciąż drzewa swobodnie zakwitały w przestronnej krainie.
Niestety teraz wszystko zaczyna blednąć razem z tchnieniem
czarodziejów o zimnych sercach.
[Żeby poznać rzeczy, niszczą je,
a swe surowe rządy ustanowili
szerząc lęk przed śmiercią.]»
Możemy zatem oczekiwać bardzo ciekawego tekstu w języku Noldorów, który pokaże nam na przykład, jak Tolkien poradził sobie w quenya z bardzo problematycznym słowem never albo to begin (wciąż nie znamy tych jakże potrzebnych słów i w naszych quenejskich tłumaczeniach uciekamy się do różnorakich rekonstrukcji). Zanim jednak poznamy tłumaczenie samego Profesora, możemy wziąć udział w eksperymencie, który został zaproponowany przez badacza języków Tolkiena, Carla F. Hostettera (wydawcy pism Vinyar Tengwar i Parma Eldalamberon)!
Carl na liście dyskusyjnej Lambengolmor (wpis #1147, patrz tutaj) pisze: „Sama wiadomość i fakt, że znamy angielskie tłumaczenie quenejskiego wiersza, dają nam szczególną sposobność do przeprowadzenia kontrolowanego eksperymentu w dziedzinie quenejskich przekładów. Eksperyment pozwoli nam się przekonać, jak bliscy samemu Tolkiowi mogą być poszczególni tłumacze. Zobaczmy jak poradzimy sobie z quenejskim tekstem, zanim dowiemy się, jak wygląda on naprawdę”. Carl F. Hostetter zaprasza nas wszystkich do przedstawienia swojej quenejskiej interpretacji tego tekstu na liście Lambengolmor. A my zachęcamy do tego samego w komentarzach na Elendilionie (Wasze propozycje zostaną przekazane do Stanów Zjednoczonych). Oto pierwsza propozycja – moja własna:
Ai! yúquëan loar anduinenen undu-siriër
ar ullúmë cuilenyassë entuluvar nin ëarello.
Ai! loar yassen palantirala cennen yéni-andë vanwë
írë ambë i aldar lehta-lostaner yanda-noriessë.
Ai! sí ilya queluva súlinen
ringa-hondë istarion.
[An ista i náti entë racir te
ar sarda hérenta tulcantë
ter i nurusossë.]
(z języka angielskiego na quenejski tłumaczył
Ryszard „Galadhorn” Derdziński)
Jeżeli chcecie wziąć udział w eksperymencie, zapraszamy Was albo na listę dyskusyjną Lambengolmor, albo do naszych komentarzy. Odwagi i do dzieła!
_________________________
G-i-P stands for Gwaith-i-Phethain, ‘The Fellowship of the Word-smiths’ or the linguistic website devoted to post-Tolkienian constructions in the ‘reconstructed’ languages of Middle-earth [link].
Visit us on Facebook
Kategorie wpisu: Fandom tolkienowski, G-i-P Report, Informacje medialne, Lingwistyka
9 Komentarzy do wpisu "Taśma Tolkiena i pewne poetyckie wyzwanie"
Galadhorn, dnia 18.06.2014 o godzinie 8:57
W wierszu Tolkiena bardzo podoba mi się opis świata mitów, do którego wejrzenie ma mitopoeta:
„wieki dawno minione,
gdy wciąż drzewa swobodnie zakwitały w przestronnej krainie.”
I te tajemnicze słowa o siłach ludzkich, które niszczą nasze życie duchowe, nasz wgląd w głębię rzeczywistości. Mowa tam o „tchnieniu czarodziejów o zimnych sercach” (chyba do nich odnosi się Tolkien pisząc gdzie indziej o współczesnych „Sarumanach”).
Ludzie ci, podobnie jak Saruman „żeby poznać rzeczy, niszczą (rozłamują) je”. I rządzą ludzkimi duszami („swe surowe rządy ustanowili”) wykorzystując nasz lęk przed śmiercią („szerząc lęk przed śmiercią”).
Bardzo to wszystko aktualne i głębokie. A Wy co na ten temat myślicie?
Dirhavel, dnia 18.06.2014 o godzinie 10:35
Mnie jak zwykle uderzyło użycie słowa ‚sea’ – dostrzegam pewien wzór i symbolikę we wszystkich niemal przypadkach jego użycia przez Tolkiena.
Ale chciałem zapytać Szanownego Galadhorna o cały ten szum dookoła tej taśmy. Zagraniczne portale obwołały te taśmy ‚ujawnieniem prawdziwego znaczenia dzieł Tolkiena’ czy jakoś tak. Bardzo mnie takowe dziwne nagłówki niepokoją. Czy Szanowny Pan wie cokolwiek więcej na ten temat?
W każdym razie zamawiać ich nie będę, ale liczę że np. Elendilion na pewno rozwieje moje wątpliwości. Często tu zaglądam, ujawniam się po raz pierwszy
Pozdrawiam ciepło brać tolkienowską
Galadhorn, dnia 18.06.2014 o godzinie 10:47
Dirhavelu, czy możesz rozwinąć swoją myśl dotyczącą symboliki morza u Tolkiena? O jakim wzorze piszesz?
Myślę, że taśmy nie ujawnią nic, czego byśmy nie wiedzieli. Czytałem kilka dni temu pełną relację z Rotterdamu na podstawie tej taśmy właśnie (autorem tekstu i posiadaczem taśmy jest kolekcjoner René Van Rossenberg) w tekstach z konferencji oksfordzkiej w 1992. Nie ma tam żadnych nowych myśli. Chyba wszystko to, co jest dla nas istotne, znajduje się w podanych na LNDLN tekstach o „sarumanach”.
Ale miło będzie posłuchać Profesora i zobaczyć transkrypt jego wypowiedzi. Dla mnie oczywiście najciekawszy jest quenejski tekst (wiem, że krąży on już od lat wśród miłośników języków Tolkiena – ja sam do niego jeszcze nie dotarłem).
Witaj na Elendilionie. Zapraszamy do częstszego komentowania!
Dirhavel, dnia 18.06.2014 o godzinie 11:51
Dziękuję za miłe powitanie i zachętę
Co do symboliki morza, niestety mimo iż bym bardzo chciał nie mogę tego wątku rozwinąć teraz, ale chętnie podzielę się nim prywatnie lub po prostu później, jak już skończę to, co próbuję napisać o tej kwestii 😉
W tolkienianie to dość częste: wymyśli sobie człowiek jakiś temat pracy, a tu zaraz 2/3 miesiące później ktoś już coś publikuje na temat za morzem 😉
Co do tych krzykliwych i dziwnych nagłówków w zagranicznych portalach, no to na pierwszy rzut oka zdawało mi się że to po prostu aby przyciągnąć uwagę, ale zawsze lepiej się dopytać, bo nigdy nie wiadomo 😉 Brzmiało to dość tajemniczo i złowrogo, jak na przykład tutaj:
http://www.huffingtonpost.com/noble-smith/jrr-tolkien-reveals-the-t_b_5373529.html
Stąd i moje zapytanie.
Pozdrawiam
beriolon, dnia 20.06.2014 o godzinie 11:42
Czy tylko ja mam jakieś polityczne skojarzenia z tym tytułem :P. „Taśma Tolkiena…”
beriolon, dnia 20.06.2014 o godzinie 20:54
Złośliwy komentarz był 😉 , to teraz pora na moją wersję tłumaczenia 😀 :
Yurasta loar isírië anda sírenen
Ar uvoro coivienyassë peluvar nin eärello.
Ai, loar yassen, qui palantirin, cennen yéni andanéya vanwa
Ívë er aldar ranyavë haryaner lóti landa nóressë.
Ai, sí ilya yesta firë i foassë
Ringa-hondë istarion.
(Hanien nati, raciltet
Ar sarda hérelta tulcaltë
Ter caurë qualmello.)
Galadhorn, dnia 23.06.2014 o godzinie 8:52
Drogi Beriolonie, pozwoliłem sobie zacytować Twoją propozycję (która bardzo mi się podoba) na Lambengolmor. Mamy tam zatem już dwie propozycje tłumaczenia. Obie pochodzą z Polski!
Pozdrowienia!
Galadhorn
Beriolon, dnia 28.06.2014 o godzinie 18:55
Galu, nie wiem czy ja coś źle patrzę, ale nie wiedzę tam swojego tłumaczenia. Na pewno je zacytowałeś?
Galadhorn, dnia 22.08.2014 o godzinie 23:32
Pojawia się coraz więcej tłumaczeń na Lambengolmor. Polecam prześledzić te propozycje:
Ai! yúquëan loar anduinenen undu-siriër
ar ullúmë cuilenyassë entuluvar nin ëarello.
Ai! loar yassen palantirala cennen yéni-andë vanwë
írë ambë i aldar lehta-lostaner yanda-noriessë.
Ai! sí ilya queluva súlinen
ringa-hondë istarion.
(Galadhorn)
Yurasta loar isírië anda sírenen
Ar uvoro coivienyassë peluvar nin eärello.
Ai, loar yassen, qui palantirin, cennen yéni andanéya vanwa
Ívë er aldar ranyavë haryaner lóti landa nóressë.
Ai, sí ilya yesta firë i foassë
Ringa-hondë istarion.
(beriolon)
Loar(on) yucainen célier i anda sír
Ar alen mi coivienya nanwenuvar nin var-ëar.
Ai, loar yasse(n), palantirya, cennen yéni andané
Yá en’ aldar lostaner rávië yánanóriessë.
Ai, an sí illi yesta quelë súlenen
ringahonda-istarion.
(tyrhael_idhraen)
Loar yucainen avánier celuménen i anda síresse
ar úlume vehtenyasse lá entuluvar nin earello.
A loar yassen, palantírala, cennen yéni vanwe andave
yáíre ena aldar lostaner lérine palla nóresse.
Ai! an ilya sí yestasse queliéva súlenen
ringahonde istarion.
(Björn Fromén, meglimorco)
Zostaw komentarz