Tolkien o Maryi

15.08.13, 09:32, dodany przez Galadhorn

Dziś, w katolickie maryjne święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (odpowiednik prawosławnego Zaśnięcia Bogurodzicy), zapraszamy do lektury kilku cytatów, które przybliżą nam maryjne wątki w twórczości Tolkiena:

Najpierw modlitwa Zdrowaś Maryjo w quenya. Z tego samego źródła, które omawialiśmy tutaj („Słowa radości” J.R.R. Tolkiena), i w ten sam sposób „dostosowana” do quenya z czasów II wydania Władcy Pierścieni:

Aiya María quanta Eruanno, i Héru aselyë! Aistana elyë imíca nísi ar aistana i yávë mónalyo Yésus.

Airë María Eruo ontaril á hyamë rámen úcarindor sí ar lúmessë ya firuvalme.

Násië.

‚Zdrowaś Maryjo łaskiś pełna, Pan z Tobą. Błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony owoc Twojego łona, Jezus. Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen’

David Colbert, Magiczny świat Władcy Pierścieni, str. 48-49:

Tolkien, pobożny katolik, nadał Galadrieli cechy pewnej szczególnej, ważnej dla niego Matki – Najświętszej Dziewicy Maryi, matki Jezusa Chrystusa. Maryja uosabiała dla Tolkiena to, co Galadriela zapewnia Frodowi i jego towarzyszom: boskie współczucie i mądrość. Na ich oddanie odpowiada takim samym uczuciem. „Pani Galadriela [jest] klejnotem, cenniejszym niż wszystkie skarby podziemi”, mówi Gimli, którego wzruszyła do łez jej łaskawość (Drużyna Pierścienia, s. 467).

Marcin Morawski, „Antyfoniarz z Rivendell i ciemne jutrznie – czyli Tolkien, elfowie i rzymska liturgia”, Aiglos nr 8, str.22-23:

Dużo pisano o „wpływach” Matki Bożej na postać Galadrieli*, natomiast stosunkowo rzadko dostrzega się Jej podobieństwo do Vardy.** Powiązanie Vardy z gwiazdami i światłem jest jedną z najwyraźniejszych wskazówek. Biblijna niewiasta odziana w słońce i uwieńczona gwiazdami (z Apokalipsy) jest interpretowana, między innymi, jako Maryja, wyniesiona do chwały, i motywy te często pojawiają sie w rzymskiej liturgii. Liturgiczne teksty o Niepokalanej podkreślają Jej powiązania ze światłem: „facies tua sicut sol”***, ‚oblicze Twoje jak słońce’ – a w Silmarilionie czytamy, że „w obliczu [Vardy] dotychczas jaśnieje światło Ilúvatara”.**** W hymnie z Rivendell Varda jest określana swoim sindarińskim tytułem Elbereth, ‚Królowa gwiazd’; co najmniej dwie często używane antyfony nazywają Maryję Królową Niebios (a więc miejsca związanego z gwiazdami): wielkanocna modlitwa ‚Regina caeli’ oraz używana w czasach Tolkiena w Wielkim Poście ‚Ave, Regina caelorum’. inne określenie Vardy, Fanuilos, nawiązuje do śnieżnej bieli, jaką odznacza się cielesna powłoka tej Valiery.***** O Maryi antyfona z 8 grudnia mówi: „vestimentum tuum candidum sicut nix”, ‚szata Twoja jaśniejąco biała jak śnieg’.

*Zob. chociażby 320 list Tolkiena; także: Michael W. Maher SJ „A land without stain: medieval images of Mary and their use in the charactarization of Galadriel”, [w:] Tolkien the Medievalist, ed. J. Chance, Routledge, London-New York 2003
**Wprawdzie pisze o tym Bradley J. Birzer w swojej książce J.R.R. Tolkien’s Sanctyfing Myth. Understanding Middle-earth, ISI Books, Wilmington 2003 oraz Stratford Caldecott w secret Fire. The spiritual Vision of J.R.R. Tolkien, Darton, Longman and Todd Ltd, London 2004, ale są to raczej pozycje mało znane szerszemu kręgowi odbiorców.
***Antyfona z nieszporów Niepokalanego Poczęcia (8 grudnia)
****Silmarillion. Amber, warszawa 2006, s.40
*****Zob. objaśnienia Tolkiena w The Road Goes Ever On, s. 66

J.R.R. Tolkien w liście nr 231:

Co może ważniejsze, jestem chrześcijaninem (można to wydedukować z moich opowieści), a w gruncie rzeczy rzymskim katolikiem. Tego ostatniego „faktu” być może nie da się wydedukować; chociaż jeden z krytyków (listownych) zapewniał, że inwokacje do Elbereth i postać Galadriel opisywana bezpośrednio (lub słowami Gimlego i Sama) są wyraźnie związane z katolicką czcią oddawaną Maryi. Inny widział w chlebie wędrowca (lembas)=wiatyk, a także wzmiance, że wzmacnia on wolę (t. III, str. 266) i ma większą moc podczas postu, pochodną Eucharystii. (To znaczy: o wiele większe sprawy mogą zabarwić myśli zajęte pomniejszymi sprawami baśni).

J.R.R. Tolkien w liście nr 320:

Szczególnie zainteresowały mnie Pani uwagi o Galadrieli….
Myślę, że prawdą jest, iż postać ta wiele zawdzięcza naukom chrześcijańskim: katolickim oraz wyobrażeniom na temat Maryi, lecz w rzeczywistości Galadriel była pokutnicą: w młodości przewodziła buntom przeciw Valarom (anielskim opiekunom). Pod koniec Pierwszej Ery dumnie odrzuciła możliwość przebaczenia czy pozwolenie na powrót. Darowano jej winy, ponieważ oparła się ostatecznej i przemożnej pokusie przywłaszczenia sobie Pierścienia.

Kategorie wpisu: Biografia Tolkiena, Kalendarium Śródziemia, Lingwistyka