Chronologia Hobbita, czyli wszystko co chcielibyście wiedzieć o tym, kiedy się zdarzyło…

14.06.17, 10:48, dodany przez Aragorn7

W świecie Tolkiena fascynujące jest wiele rzeczy, świat jest tak złożony, drobiazgowo opisany, że zachwyca, budzi podziw i szacunek, ale jednocześnie z tego względu ilość informacji, nazw, miejsc, opisów i zdarzeń do odkrycia jest gigantyczna.

Wiele z tych zdarzeń odbywa się równolegle, jedne wynikają z drugich, inne z kolei są całkiem niezależne, kolejne niby nie mają związku z innymi, ale po czasie okazuje się, że jednak tak i tak dalej i tak dalej. Wszyscy znamy lub co najmniej słyszeliśmy o powieści mistrza – Hobbit, czyli tam i z powrotem.

W poniższym wpisie spróbuje przybliżyć wydarzenia z Hobbita chronologicznie, a jak zobaczycie wcale nie jest to łatwe.

Dokonałem syntezy chronologii Hobbita na podstawie: The Atlas of Middle Earth – Karen Wynn Fonstad , trzech innych chronologii – w tym dwóch astronomicznych – oraz Itinerarium, czyli opisu trasy podróży z zagubionej wersji Hobbita z 1960 roku. Wynik poniżej:

Na początek ogólny zarys wydarzeń z pamiętnego 2941 roku:

2941     1341   Thorin II Dębowa Tarcza i Gandalf odwiedzają Bilba w Shire. Bilbo wraz z Gandalfem,  Thorinem II i dwunastką krasnoludów (a byli to: Dwalin, Balin, Kili, Fíli , Dori, Nori, Ori, Óin, Glóin, Bifur, Bofur, Bombur ) wyruszają na wyprawę. Bilbo spotyka Sméagola-Golluma i znajduje Jedyny Pierścień. Zebranie Białej Rady. Saruman zgadza się zaatakować Dol Guldur, bo chce powstrzymać Saurona od przeszukiwania Anduiny. Sauron, ustaliwszy swoje dalsze plany, opuszcza Dol Guldur. Bard z Esgaroth zabija Smauga.  Thorin II Oakenshield zostaje Królem Ereboru. Bitwa  Pięciu Armii w Dale. Śmierć Thorina II.  Dáin z Żelaznych Wzgórz zostaje Królem pod Górą (jako Dáin II). Śmierć hobbita z Shire Hildigrima Tooka, śmierć krasnoludów Fíli i Kíli, śmierć przywódcy Orków  Bolga, syna Azoga. Narodziny Tolmana Cottona (zwanego później jako Farmer Cotton).

Próba rekonstrukcji chronologii Hobbita  na podstawie wielu źródeł m.in. samego Hobbita oczywiście plus:
Atlas of Middle-Earth – Karen Wynn Fonstad
The History of the Hobbit – John D. Rateliff – m.in. Itinerarium
http://newboards.theonering.net/forum/gforum/perl/gforum.cgi?post=314206;search_string=battle%20five%20armies;guest=183963124#314206
https://ece.uwaterloo.ca/~dwharder/Personal/Hobbit/
http://www.glyphweb.com/arda/d/durinsday.html
http://web.ccsu.edu/astronomy/durinsday.htm
http://web.archive.org/web/20020607171947/http://rover.vistecprivat.de:80/~lalaith/Tolkien/Durin’s_Day.html

Założeniem jest połączenie chronologii wyprawy: mojej ( wcześniej zrobionej) która jest połączeniem i wypadkową Fonstad/astronomiczną z Itinerarium z Hobbita 1960 w zakresie wędrówki od Bywater do Rivendell w oparcie o wzmianki w oficjalnym wydaniu „Hobbita”, które narzucają punkty czasowe: 27.04 – wyjazd; 30.05 incydent z trollami.
W/g Fonstad kalkulując odległości i czas to Kompania poruszała się z prędkością średnią tylko 8 mil na dobę.
W/g Itinerarium początkowo ok. 20 mil/ dobę, potem 8-10. To wydaje się bardziej prawdopodobne, na początku wszyscy są jeszcze wypoczęci, „rwą się” do podroży oraz sama droga/trakt jest dobry. Potem jest gorzej, dochodzi zmęczenie, zniechęcenie, gorsza droga dodatkowo rozmiękczona opadami, plus naturalne opóźnienie wędrówki z powodu „zwiedzania” nieznanej okolicy. Do 30.04 większych różnic nie ma, przyjmę jeszcze, że dotarcie do Bree wypada 2.05 jak w Itinerarium i tu już wypada 2 dni różnicy dodatkowej między moją chronologią a późniejsza z Itinerarium.
Kolejny punkt to przebycie Ostatniego Mostu na Wschodnim Gościńcu na Mitheithel .W/g Itinerarium jest to 19.05 i myślę, że można to uznać, gdyż biorąc pod uwagę drugą-alternatywną mapkę z datami w/g Fonstad byłoby to 23.05, więc różnica tylko 4 dni, które da się zniwelować później, gdyż podróż przez Trollshaws zwłaszcza po obfitych opadach musiała być jeszcze wolniejsza.
Czyli de facto do 19.05 da się zastosować linię wydarzeń z Itinerarium i dopiero od tej daty prostuję , by incydent z Trollami wypadł 30.05 a nie 19.05 jak w Itinerarium ( tu też muszę poprawić w mojej chronologii z 29 na 30) gdyż opis z Hobbita, gdy przejechali już Brandywinę a w dzień przygody z Trollami jest taki :

Później jednak znaleźli się w okolicy, gdzie ludność mówiła innym językiem i śpiewała pieśni, jakich Bilbo nigdy nie słyszał. Gospody spotykali teraz rzadko i mniej ponętne, drogi były gorsze, w oddali na widnokręgu wzgórza piętrzyły się coraz wyżej. Na szczytach wzgórz stały niekiedy zamki obronne, ale wiele z nich wyglądało tak, jakby nie wzniesiono ich wcale w godziwych zamiarach. W dodatku pogoda, dotychczas tak piękna, jak bywa w maj w opowieściach i legendach, zepsuła się teraz. ” Pomyśleć, że jutro będzie pierwszy czerwca ” stękał Bilbo, brnąc za innymi przez rozmiękłe błoto.

Z kolei przybycie do Rivendell zostawiłbym tak jak jest to znaczy na 4.06, gdyż rankiem po przygodzie z trollami Gandalf mówi:

Myślałem też o uzupełnieniu kończących się zapasów. Ale nie ujechałem daleko, gdy spotkałem paru przyjaciół z Rivendell.  Gdzie to jest? spytał Bilbo.  Nie przerywaj!  rzekł Gandalf.  Jeśli ci się poszczęści, będziesz tam za kilka dni, a wtedy sam wszystko zobaczysz. Otóż, jak mówiłem, spotkałem dwóch dworzan Elronda. Spieszyli się bardzo ze strachu przed trollami.

15 marca Gandalf i Thorin spotykają się w Bree i zaczynają planować wskrzeszenie Królestwa pod Górą w Ereborze w tym zabicie smoka i wyeliminowanie jednego z zagrożeń oprócz Saurona. Gandalf odwiedza potem siedzibę Thorina w Blue Mountains, gdzie jest dalszy ciąg dyskusji.

Jednak w końcu los sprawił, że Thorin spotkał Gandalfa, co nie tylko odmieniło historię rodu Durina, lecz doprowadziło też do wielu jeszcze innych zdarzeń. Pewnego razu (dnia 15 marca 2941 roku), wracając z podróży na zachód, Thorin zatrzymał się na noc w Bree. Był tam również Gandalf. Zmierzał właśnie do Shire, gdzie nie widziano go już od wielu lat. …
Chociaż zmierzam drogą do Shire, przyszło mi na myśl, że jest to również droga do twojego podziemnego pałacu.    – Zbyt wielkich używasz słów  rzekł Thorin.  To tylko nędzna kwatera wygnańca. Ale powitam cię u siebie z radością, jeśli zechcesz mnie odwiedzić. Powiadają, że jesteś mądry i znasz się na tym, co się dziś dzieje w świecie. Gnębi mnie wiele trosk i chętnie zasięgnę u ciebie rady.     – Na pewno przyjdę  rzekł Gandalf.  Zdaje mi się, że wreszcie trapi nas ta sama troska. Myślę ciągle o smoku z Ereboru i wierzę, że wnuk Thróra również o nim nie zapomniał

25 kwiecień    Gandalf odwiedza Bilba w Shire („Tuesday, April 25, 2941 … I called to see Bilbo”)
26 kwiecień    Nieoczekiwane przyjęcie, 13-tu Krasnoludów pod wodzą Thorina II i Gandalf odwiedzają Bilba. Gandalf daje Thorinowi klucz do Ereboru i mapę Throra.
27 kwiecień    Thorin i Kompania wyruszają z Shire  z Hobbitonu,  z Bywater o 11:00 przed południem, spędzili noc w karczmie „Dla wszystkich” (All-welcone Inn), przy skrzyżowaniu Północnego i Wschodniego Traktu (w bliższej Hobbitonu części Frogmorton).
28 kwietnia    Nocleg w Whitfurrows.

Niżej mapka Shire z lokalizacjami Bywater, Frogmorton, Whitfurrows i Mostu na Brandywinie z Glyphweb

30 kwietnia       Wczesna pobudka. Późnym popołudniem przekraczają most na Brandywinie (jakieś 12 mil/19,2 km od Whitfurrows). Nocują w pobliżu drogi, około 10 mil/16 km od mostu.

Jechali tak przez czas dość długi. Mieli do przebycia najpierw rozległy szmat spokojnego kraju, zaludnionego przez spokojnych mieszkańców: ludzi, hobbitów, elfy i tym podobne stworzenia; drogi były dobre, tu i ówdzie stały gospody, a od czasu do czasu mijali krasnoluda albo chłopa, albo wędrownego blacharza, spieszących za swymi sprawami. Później jednak znaleźli się w okolicy, gdzie ludność mówiła innym językiem i śpiewała pieśni, jakich Bilbo nigdy nie słyszał. Gospody spotykali teraz rzadko i mniej ponętne, drogi były gorsze, w oddali na widnokręgu wzgórza piętrzyły się coraz wyżej. Na szczytach wzgórz stały niekiedy zam-ki obronne, ale wiele z nich wyglądało tak, jakby nie wzniesiono ich wcale w godziwych zamiarach. W dodatku pogoda, dotychczas tak piękna, jak bywa w maj w opowieściach i legendach, zepsuła się teraz.  Pomyśleć, że jutro będzie pierwszy czerwca  stękał Bilbo, brnąc za inny-mi przez rozmiękłe błoto.

1 maja           Przebywają kolejne 20 mil/32 km, nie spiesząc się i zatrzymując się na długie popasy, i sute posiłki (ale tylko trzy), jako że ciągle mogą uzupełnić prowiant.
2 maja           Docierają do Bree (kolejne 20 mil/32 km). Tam nocują i dokonują zakupu dużych ilości zapasów na drogę (w tym także ziela fajkowego).
3 maja           Wczesna pobudka. Wkraczają w dzikie krainy. Wczesnym wieczorem docierają do Ostatniej Gospody (Last Inn), ku swemu rozczarowaniu odkrywają, że jest porzucona. Tego dnia już dalej nie jadą. [komentarz ołówkiem: następne 20 mil/32 km].
4 do 10 maja         7 dni, tempo marszu było bardzo powolne, przede wszystkim z powodu złego stanu traktu, który momentami był wręcz niebezpieczny, zwłaszcza na podmokłych terenach. Z trudem robili dziennie 12mil/19,2 km. Do wieczora 10 maja, dotarli zaledwie do Wichrowego Czuba (80 mil/128 km od Ostatniej Gospody). Przenocowali u stop wschodniego zbocza Wichrowego Czuba.

11-18 maja        8 dni, Mieli jakieś 109 mil/174,4 km do mostu na Mitheithel (Ostatniego Mostu), gdyż ruszali od dalszej strony Wichrowego Czuba. Do wieczora 18 maja zdołali przebyć zaledwie 106 mil/169,6 km, i zanocowali przy trakcie, na bardziej suchym i wznoszącym się terenie, jakieś 3 mile/4,8 km od mostu, którego nie mogli zobaczyć, gdyż znajdował się w głębokiej i wąskiej dolinie. Tej nocy przyszło załamanie pogody.

19 maja      Obudzeni wczesnym rankiem przez wiatr i deszcz, przygotowali pospieszny posiłek. Szybko dotarli do krawędzi zbocza i spojrzeli w dolinę. Przygoda ze zniszczonym mostem. Przeprawili się przez Szarą Wodę ok. 10:30 (3 mile/4,8 km). Zrobili potem dwa postoje, ale bez spożywania posiłku. Pierwszy około południa, jakieś 5 mil/8 km od mostu, drugie (nie wspomniany w tekście) ok. 16:00. A potem wędrowali aż do zapadnięcia zmroku, powiedzmy do 20:30 (zachód słońca ok. 20:00).. Zacieniona przez drzewa droga była zbyt ciemna. Kuce szły coraz niechętniej, tak więc pomimo, ze trakt był tutaj w lepszym stanie, to maszerowali wolno. Idąc od 13;00 do 16:00 i od 16:30 do 20:00 (sześc i pół godziny) przebyli około 17 mil/27,2 km.
20 -29 maja         10 dni podróż w kierunku Brodów na Bruinen, tempo wolne, droga gorzej utrzymana i w wielu miejscach rozmiękła. W dodatku teren pagórkowaty i zacieniony co powodowało, że wcześniej musieli kończyć wędrówkę ? tempo nie więcej jak 7 mil na dobę , do Brodów jest około 90 mil od Ostatniego Mostu.
30 maj         Kompania nadal w Trollshaws, Gandalf znika, jedzie się rozejrzeć , bo już jest blisko Rivendell i spotyka Elfów od Elronda, którzy opowiadają mu o Trollach, w tym czasie Bilbo i krasnoludowie schwytani przez 3 trolle: Berta, Billa i Toma. Gandalf, wraca i podrabiając kolejno głosy każdego z Trolli, wywołuje sprzeczki między nimi, które się przeciągają aż do świtu, podczas którego trolle zamieniają się w kamień.

Trollshaws – zalesiony pagórkowaty obszar porośnięty głównie lasami bukowymi na wschodzie Eriadoru i na wschód od Rivendell pomiędzy rzekami Hoarwell i Bruinen. Teren ten wchodził w skład Królestwa Arnoru a potem Rhudauru. Trollshaws obfitował w wiele naturalnych jaskiń a na szczytach niektórych wzgórz Ludzie z Arnoru/Rhudauru pobudowali obronne zamki i wieże, które podczas wojny z Angmarem popadły w ruinę. Teren upodobały sobie Trolle, zwłaszcza po upadku królestwa Arnoru.

4 czerwiec         Kompania przekracza brody na Bruinen i o zmierzchu przybywa do Rivendell.
21 czerwiec       1 Lithe – Midsummer’s Eve ( u nas letnie przesilenie, Noc Świętojańska –  obecnie 23 czerwca) Elrond odkrywa i odczytuje runy pisma księżycowego na mapie Throra.
22 czerwiec         Midyears’s Day ( między 1 a 2 Lithe) Kompania opuszcza Rivendell.

Wędrówka z Bag End Do Rivendell mapki by Karen Wynn Fonstad wraz z datami-etapami podróży

16 Lipiec         (w poniedziałek w nocy) Bilbo i krasnoludowie schwytani przez Gobliny w Misty Mountains. Gandalf unika pojmania, po czym ratuje Kompanię, zabija Wielkiego Goblina i wszyscy uciekają do wnętrza góry. Podczas ucieczki Bilbo spada z pleców Doriego, który go niósł i zostaje sam w ciemnościach straciwszy przytomność.
18 Lipiec         Bilbo w ciemnościach przypadkowo znajduje Jedyny Pierścień, spotyka Golluma, gra z nim w zagadki i ucieka.
19 Lipiec         Bibo dołącza do Kompanii po wschodniej stronie Misty Mountains, Kompania po ucieczce od Goblinów i dołączeniu się Bilba osaczona przez wargów i uratowana przez Orły.
20 Lipiec         Kompania przetransportowana przez Orły na Carrock, popołudniem dociera do siedziby Beorna.

Carrock ( Samotna Skała ) – skalista mała wysepka na Anduinie, na wysokości siedziby Beorna, nazwana tak przez zmiennokształtnego.

22 Lipiec         po 2 dniach pobytu u Beorna Kompania rusza w dalszą drogę na pożyczonych kucykach.
25 Lipiec         po 4 dniach docierają do wschodniego skraju Mirkwood, Gandalf opuszcza Kompanię i odjeżdża z kucykami, jak zapowiedział wcześniej – „w ważnych i pilnych sprawach na południu” – śpieszył na zebranie Białej Rady.
Ok. 10 sierpnia     trzecie zebranie Białej Rady, Gandalf przekonuje wszystkich, że należy jak najszybciej zaatakować Dol Guldur  i oddalić niebezpieczeństwo ataku Saurona na Lorien, Saruman z kolei zgadza się zaatakować Dol Guldur, bo chce powstrzymać Saurona od przeszukiwania Anduiny.
16 Sierpień         Kompania przekracza Zaczarowany Strumień. Bombur wpada do strumienia i zapada w letarg.
22 Sierpień         W nocy Kompania gubi ścieżkę.
23 Sierpień         przed świtem Thorin jest schwytany przez Leśne-Elfy, zabrany do siedziby Thranduila, przesłuchiwany i wtrącony do celi, w tym samym czasie Bilbo odłącza się podczas zamieszania przy próbie podejścia biesiadujących elfów od reszty Kompanii, a krasnoludowie są zaatakowani i schwytani przez olbrzymie pająki. Bilbo ratuje krasnoludy i uwalnia je z kokonów.
24 Sierpień         o świcie Krasnoludowie są schwytani przez Leśne-Elfy i zabrane do Elven-king’s Halls – siedziby Thranduila, Bilbo w ostatniej chwili ratuje się wkładając Pierścień..
ok 7 Wrzesień     Bilbo długo żyje samotnie w podziemiach, cały czas mając włożony Pierścień wędrując po całym pałacu króla elfów i odkrywa , gdzie jest więzionych 12 krasnoludów – Po tygodniu czy dwóch takiego przyczajonego życia, śledząc i tropiąc strażników, wykorzystując wszelkie możliwości, jakie się nadarzały, odkrył, gdzie więziono krasnoludów. Odszukał dwanaście cel oraz pewnego dnia Thorina –  pewnego dnia z rozmowy strażników dowiedział się, że jest jeszcze trzynasty więzień, zamknięty w najgłębszym, najciemniejszym lochu. Odgadł od razu, że chodzi o Thorina.

Pewnego dnia, błąkając się i szperając po kątach, Bilbo zrobił ciekawe odkrycie: wielkie drzwi nie były jedynym wyjściem z groty. Pod najniższą częścią pałacu płynął strumień, który trochę dalej na wschód, za stromym stokiem mieszczącym główną bramę, wpadał do Leśnej Rzeki. W miejscu gdzie podziemny strumień wypływał na powierzchnię, w zboczu wzgórza była brama wodna. Zastawa, sięgająca aż do dna rzeki broniła tego dostępu do groty. Często jednak zastawę podnoszono, bo drogą wodną dostarczano i wywożono różne towary. Kto by się z zewnątrz wśliznął przez zastawę, znalazłby się w ciemnym tunelu prowadzącym daleko w głąb wzgórza; w jednym wszakże miejscu, gdzie strumień płynął pod piwnicami pałacu, w stropie tunelu wycięto otwór i przykryto go mocnymi dębowymi drzwiami. Otwierały się one w podłodze królewskiej piwnicy, w której stały niezliczone rzędy beczek. Elfy leśne, a król bardziej jeszcze niż poddani, ogromnie lubią wino, chociaż w ich królestwie nie rodzi się winorośl. Sprowadzały więc wino, podobnie jak inne towary, z daleka, od swoich krewniaków z południa albo z winnic ludzi zamieszkujących odległe kraje.

21 Wrzesień         Bilbo oswobadza wszystkich krasnoludów z cel, krasnoludowie po południu uciekają w zamkniętych beczkach strumieniem pod pałacem a Bilbo zakładając po raz kolejny Pierścień. Po zmroku w beczkach ( a Bilbo na beczce) płynąc Leśną Rzeką docierają do osady elfów-flisaków.
22 Wrzesień         Elfowie spławiają beczki powiązane w tratwy w dół rzeki, gdzie w rejonie jej ujścia było rozlokowane Miasto Na Jeziorze, w dzień urodzin Bilba – to jest jedna z niewielu 100% pewnych dat Kompania już po zachodzie słońca dociera do Miasta Na Jeziorze/Lake-town/Esgaroth.
ok. 20 Września   atak Białej Rady ( m.in. Gandalf, Saruman, Galadriela ) na Dol Guldur, Sauron ucieka do Mordoru – był na atak przygotowany, więc zwycięstwo było połowiczne.
23 Wrzesień         Bilbo uwalnia Thorina z beczki, a potem wspólnie pozostałych krasnoludów, Thorin z Kompanią oficjalnie wkraczają do Esgaroth, gdzie po przedstawieniu się zostają radośnie powitani, ugoszczeni, nakarmieni i zakwaterowani.
9 Października    Kompania opuszcza Esgaroth na 3 łodziach z wioślarzami i zapasami na drogę.
11 Października    kończą podróż łodziami Bystrą Rzeką i zaczynają podróżować lądem w kierunku Samotnej Góry na dostarczonych kucykach, a bagaże przewożą na jucznych koniach.
14 Października    Kompania za namową Bilba przenosi Obóz do zachodniej części doliny.
18 Października    drugie przenosiny obozu – do ukrytej zatoki. Bilbo odkrywa ukrytą ścieżkę i sekretne drzwi.
20 Października    kolejne, trzecie już przenosiny obozu, tym razem na skalną półkę blisko sekretnych drzwi.

Mapka podróży z Rivendell do Ereboru by Karen Wynn Fonstad wraz z datami-etapami podróży

22 Października    Thorin komentuje, że ostatni tydzień jesieni rozpocznie się następnego dnia.

Dzień Durina [Durin’s Day]  – święto krasnoludów – Pierwszy dzień krasnoludzkiego roku, zwany tak tylko wtedy, gdy w tym dniu Isil – Księżyc spotykał się na niebie z Anarem – Słońcem (Księżyc i Słońce jednocześnie były na niebie ). Krasnoludzki Nowy Rok przypadał z kolei zawsze na pierwszy dzień ostatniej I kwadry jesieni
„U Krasnoludów pierwszym dniem Nowego Roku jest, jak wszystkim oczywiście wiadomo, pierwszy dzień ostatniego księżyca jesieni, na progu zimy – rzekł Thorin.  Nazywamy i w naszych czasach dniem Durina ten dzień, gdy ostatni księżyc jesienny spotyka się na niebie ze słońcem.”
John D. Rateliff w książce „The History of the Hobbit” podaje, że dzień ten nastawał 19 października. Jednak przed publikacją tej książki, badacze stworzyli kilka innych wersji. Andreas Möhn umieszcza Dzień Durina 22 października, według kalendarza Shire. Karen Wynn Fonstad zaś podaje, że dzień ten był 30 października – (tutaj kalkulacja opiera się na długości pokonywanej dziennie drogi podczas wędrówki oraz odniesieniach do tekstu wskazujących upływ czas – ” na następny dzień, nazajutrz, za 2 dni” itd. , nie uwzględnia wyliczeń astronomicznych. Inne wyliczenia podaje astronom Kristine Larsen  z Universytetu w Conecticutt  na dzień 24 pażdziernika.

Bardzo trudno wyznaczyć Dzień Durina i jest wiele teorii na wyliczenie, ale dwa warunki zawsze muszą być zachowane: musi to być pora roku jesień i dwa: Słońce i Księżyc muszą być widoczne na niebie razem, co oznacza, że Księżyc nie może być wtedy ani w pełni, ani w nowiu, tylko w pierwszej lub ostatniej kwadrze.
Co to znaczy: „pierwszy dzień ostatniego księżyca jesieni”? Mowa tu o nowiu a właściwie o pierwszym dniu ostatniej kwadry, który to nów następuje w ciągu dwóch tygodni po 6 października według naszego kalendarza gregoriańskiego.
Dodatkową komplikacją jest fakt, że Tolkien zaznacza, że generalnie wszystko jest jak w realnym świecie – as he wrote to Forrie Ackerman, „The Lord of the Rings . . . takes place in the Northern hemisphere of this earth: miles are miles, days are days, and weather is weather? (JRRT to Ackerman, June 1958; Letters p. 272). And, one might add, moons are moons; cf. Tolkien’s modest boast, in his interview with Denys Gueroult that I don’t think the moons rise or are in the wrong place at any point in [The Lord of the Rings]” (1965 BBC radio interview) , natomiast używa cyklu księżycowego 28 dniowego, a nie 29,5 dniowego jak w rzeczywistym świecie – ten błąd powiela m.in. Rateliff w swojej „Historii Hobbita”, do czego przyznaje się m.in. tu – http://sacnoths.blogspot.com/2010/05/errata-28-days.html
Za http://web.ccsu.edu/astronomy/durinsday.htm :
„A number of people have asked me what I think the precise date is of Durin’s Day in The Hobbit. My answer is that there is no astronomically definitive number because Tolkien erroneously used a lunar phase cycle of 28 days instead of 29.5 days and was not even consistently using this error throughout the novel. We do know that he later realized that there were serious problems with his lunar phases in the work, and although he tried to revise the chronology when working on later editions, was never able to work it all out in a way that was consistent. See John Rateliffe’s amazing work listed above for details and my paper „The Lunacy of The Hobbit” Amon Hen: Bulletin of the Tolkien Society, 230, 2011: 20-1.”

23 Października    Dzień Durina , ostatni promień słońca wskazuje dziurkę w sekretnych drzwiach i Thorin o zmierzchu otwiera zamek kluczem Throra i formalnie staje się Królem pod Górą.
24 Października    Bilbo przed świtem wkracza do wnętrza Samotnej Góry, odnajduje legowisko Smauga śpiącego na górze złota i kosztowności, zabiera jeden złoty puchar i umyka, by o północy wrócić do Kompanii czekającej przed drzwiami. Smaug budzi się i odkrywa kradzież, wpada we wściekłość.
25 Października    Smaug w nocy po północy budzi się i odkrywa kradzież, wpada we wściekłość zaczyna szukać złodzieja. Kompania chowa się w tunelu, Bilbo wraca do pieczary Smauga i niewidzialny rozmawia ze smokiem. Wieczorem Smaug atakuje z zewnątrz i rozbija skały wokół drzwi zawalając je, Kompania ukrywa się w tunelu bez wyjścia na zewnątrz. Smaug leci nad jezioro i atakuje Lake-town, zostaje zabity dzięki podpowiedzi drozda ( drozd z kolei usłyszał o słabym miejscu pod lewa pachą smoka od Bilba, który opowiadał o tym krasnoludom) przez Barda Łucznika, potomka poprzedniego władcy Dal – Giriona.
Bard zyskuje tym czynem wielkie uznanie mieszkańców, którzy chcą go nawet obwołać nowym królem, ale nie chce konfliktu z dotychczasowym władcą, choć ma już plan poprowadzenia ludzi do Dal i „Bard ujął władzę w ręce i wydawał rozkazy samodzielnie, jakkolwiek zawsze w imieniu władcy”.

27 Października    Krasnoludowie wraz z Bilbem siedzą w ciemnościach w tunelu, w końcu nie wytrzymują i idą sprawdzić legowisko Smauga, co robi znów Bilbo, który znajduje Arcyklejnot i chowa go nie mówiąc nic krasnoludom. Krasnoludy przeszukują legowisko Smauga, uzbrajają się w zbroje i oręż ( Bilbo dostaje od Thorina kolczugę z mithrilu) i idą za prowadzącym Thorinem w głąb Góry do starego królestwa Throra, by wyjść przez Główną Bramę po drugiej stronie Samotnej Góry.

W rzeczywistości tylko dwie noce i jeden dzień (wcale zresztą nie najściślejsze-go postu) upłynęły od chwili, gdy smok zburzył zaczarowane drzwi do tunelu, Bilbo jednak stracił rachubę czasu i uwierzyłby zarówno, gdyby mu ktoś powiedział, że trwało to jeden dzień, jak i tydzień.

28 Października   Thranduil, ptaki w tym Kruki, Beorn, Gobliny dowiadują się o śmierci Smauga, otrzymawszy błagalne wezwania od Barda Thranduil zmienia plany i wyrusza do Lake-town zamiast jak planował początkowo od razu pod Samotną Górę. Kompania od starego Kruka Roaca ( którego sprowadza znajomy drozd) dowiaduje się o wszystkim. Krasnoludowie zaczynają umacniać Główną Bramę. Thorin prosi wodza Kruków o zawiadomienie o wszystkim Daina by przybył z pomocą.
31 Października    Elfowie docierają do zniszczonego przez smoka Esgaroth.
01 Listopada         Fili i Kili przyprowadzają 3 ocalałe po ataku Smauga kucyki z zapasami.
05 Listopada        połączona Armia Elfów i Ludzi wyrusza z Lake-town pod Samotną Górę.
10 Listopada        Armia Elfów i Ludzi przybywa pod Samotną Górę, w tym czasie umocnienia są już gotowe, mur w bramie ze szczelinami wykonany, wejście do groty tylko po drabinach, a dojście albo wpław przez stworzone na dole rozlewisko, albo wąska ścieżką z prawej strony wzdłuż murów.

Samotna Góra/Lonely Mountain – przekrój, rozmieszczenie obozów – mapka by Karen Wynn Fonstad

11 Listopada         przybyli pod Bramę wysłannicy Armii ze zdziwieniem dowiadują się, że Thorin żyje, a brama jest zabarykadowana. Obóz zostaje przesunięty bliżej Bramy, od wieczora zaczyna się obozowe życie i śpiewy.
12 Listopada        pierwsza oficjalna delegacja pod Bramę i początek rokowań, głównym posłańcem i negocjatorem Armii jest sam Bard, który chce się ułożyć i dostać część skarbów, jednak Thorin odmawia. Po kilku godzinach kolejna delegacja ze sprecyzowanym żądaniem 1/12 skarbu i tym razem Thorin odmawia. Wobec powyższego zostaje powiadomiony, że zaczyna się oblężenie jego Królestwa.
21 Listopada         Bilbo wykrada się z groty wraz z Arcyklejnotem, przekrada do obozu Ludzi i Elfów, gdzie rozmawia/pertraktuje z Bardem i Thranduilem, mówi o nadciągającym Dainie z ponad 500 zastępem, zaprawionych w bojach Krasnoludów, który jest już o 2 dni drogi i na koniec ofiarowuje Thranduilowi i Bardowi Arcyklejnot, by mieli lepszą pozycję przetargowa w pertraktacjach z Thorinem, a wszystko by uniknąć rozlewu krwi. Bilbo nie przyjmuje zaproszenia do pozostania w obozie, a na sam koniec spotyka Gandalfa i wraca.
22 Listopada        Kolejna delegacja i rokowania, tym razem poselstwo przynosi ze sobą Arcyklejnot, uczestniczy w niej też Gandalf, rozsierdzony kradzieżą Arcyklejnotu Thorin zgadza się go wymienić na 1/14 część skarbu obiecanego jako zapłatę w Wyprawie Bilbowi. Bilbo zostaje wypuszczony z jaskini i odchodzi z poselstwem.
23 Listopada        Dain ze swoim zastępem przybywa pod Górę, ale nie może dojść do Thorina, bo drogę zagradza mu armia ludzi i elfów. Thranduil nie chciał uderzać na krasnoludów, jednak zawziętość tych drugich wzięła górę i ruszyli do natarcia. Jednak w tej chwili zapadły ciemności a Gandalf wstrzymał w ostatniej chwili rozlew krwi i wskazał, że wcześniej niż przewidywał : „Gobliny nadciągają! Bolg idzie od północy; słuchaj, Dainie, ten sam Bolg, którego ojca zabiłeś w Morii. Patrzcie! Nietoperze lecą nad jego armią niby chmura szarańczy! Gobliny jadą na wilkach, a wargowie idą w tylnej straży.”  – tak zaczęła się Bitwa Pięciu Armii.
W obliczu ataku Goblinów spory między krasnoludami a ludźmi i efami zostały odłożone, gdy wydaje się, że Gobliny i ich sprzymierzeńcy wygrają przybywają Orły i Beorn, którzy przechylają szale bitwy na korzyść Ludzi, Elfów i Krasnoludów.
24 Listopada        koniec Bitwy Pięciu Armii, Bilbo spotyka się z umierającym Thorinem, który mu wszystko wybacza i odwołuje wszystkie swoje oskarżenia, po czym umiera. Thorin pochowany z Orcristem i Arcyklejnotem, Dain zostaje Królem pod Górą.
26 Listopada      Thranduil, Gandalf, Bilbo i Beorn opuszczają Lonely Mountain. Bilbo daje Thranduilowi naszyjnik ze srebra i pereł, który ofiarował mu Dain na pożegnanie.

21 Grudnia        Gandalf, Bilbo i Beorn docierają do siedziby Beorna i zostają tu do wiosny „by mid-winter”.
21 Marca 2942    Gandalf i Bilbo opuszczają siedzibę Beorna i wędrują do Rivendell – „in the spring” after 3 months.
22 czerwca 2942    Bilbo i Gandalf wracają do domu Hobbitonu i dowiadują się, że większość Bag End została zlicytowana, gdyż Bilba uznano za nieboszczyka.

Streszczenie wyprawy Bilba z Lotr.wikia
W 2941 roku Trzeciej Ery, kiedy Bilbo miał pięćdziesiąt jeden lat przybył do Shire po wielu latach jego dawny przyjaciel – czarodziej Gandalf. Wizyta trwała krótko, a Gandalf zapowiedział przybycie wieczorem. Po zmierzchu do domu Bagginsa – Bag End przybyła trzynastka krasnoludów (Dwalin, Balin, Kili, Fíli , Dori, Nori, Ori, Óin, Glóin, Bifur, Bofur, Bombur oraz przywódca kompanii – Thorin II Dębowa Tarcza). Po kolacji, na której pojawił się Gandalf odbyła się rozmowa, w której czarodziej wyjaśnił, że jutro wyruszają, by odzyskać skarby krasnoludów, zrabowane przez smoka Smauga. Podczas tej trudnej wyprawy Bilbo miałby być włamywaczem. Pomimo niechęci Bagginsa Gandalf zdołał go namówić do wyprawy. Następnego dnia Gandalf, Bilbo i trzynastu krasnoludów pod dowództwem potomka królów Ereboru – Thorina Dębowej Tarczy zabrawszy ekwipunek wyruszyli z Shire.
Po jakimś czasie wędrówki grupa minęła ostatni przyjazny dom i weszła w obręb Dzikich Krain. Gandalf odłączył się od reszty i wyprzedził ich, by przetrzeć drogę. Pogoda była beznadziejna: deszcz lał, a wiatr przenikał ubrania. Dodatkowo kuc, wiozący część ekwipunku uciekł. Nagle kompania zobaczyła ognisko w puszczy. Bilbo został wysłany aby zbadać, kto je rozpalił. Na miejscu okazało się, że przy ognisku siedzą dzikie trolle: William (Will), Tom i Bert. Schwytali oni hobbita oraz krasnoludów, którzy przyszli mu z pomocą. Dzięki wielkiemu sprytowi Bilba spierali się do rana jak ich przyrządzić, aż wreszcie wschodzące słońce obróciło ich w kamienie. Wtedy pojawił się Gandalf i uwolnił ich, a następnie razem przeszukali jaskinie trolli. Znaleźli wspaniałe bronie. Tam też Bilbo znalazł krótki miecz – Żądło, który dawniej należał do elfów, a w przyszłości który pomagał mu podczas walk. Następnie został on przez pana Bagginsa przekazany Frodemu.
Grupa po jakimś czasie dotarła do doliny Rivendell, zamieszkanej przez elfów Elronda. Ugościł on członków wyprawy oraz opowiedział im, jak dostać się do jamy Smauga w Ereborze ukrytym przejściem odczytując runy księżycowe. Po odpoczynku w Rivendell Bilbo, Gandalf i krasnoludowie ruszyli dalej, ku Górom Mglistym.
Wkrótce dotarli oni do pierwszych większych wzniesień. Podczas drogi członkowie zmierzali najczęściej wąskimi ścieżkami nad przepaściami. Tak też było nocą z 15 na 16 lipca, kiedy nad górami szalała burza. Według relacji Bilba napotkali wtedy grupę walczących górskich olbrzymów, jednak nie wiadomo, czy była to prawda, zwłaszcza, że nigdzie indziej nie znajdujemy o nich wzmianek. Uciekając przed burzą i być może olbrzymami grupa dotarła do dość dużej jaskini, gdzie rozbito obóz. Nocą do groty przez ukryte przejścia wydostały się z wnętrza góry gobliny. Po krótkiej walce porwali wszystkich, prócz Gandalfa, który dzięki panu Bagginsowi w porę opuścił jaskinię (Bilbo krzyknął ze strachu, bo widział jak ściana się osuwa i wychodzą z niej jakieś cienie). Wlekli ich tunelami do groty, w której przebywał ich wódz. Wtedy też pojawił się Gandalf, zabił przywódce goblinów, a następnie wraz z krasnoludami i Bilbem uciekł w głąb góry. Bilbo nie mógł nadążyć za krasnoludami, więc jeden z nich wciągnął go na swoje plecy. Tam Bilbo w ciemnościach spadł z pleców jednego z kompanów, a uderzywszy o kamień stracił przytomność.
Hobbit obudził się po jakimś czasie i błądząc w ciemnościach dotarł do dużej groty, w której znajdowało się podziemne jezioro. Na ziemi znalazł złoty pierścień, który okazał się Jedynym Pierścieniem, wykutym przed wiekami przez Saurona. Bilbo wkrótce dowiedział się, że nie jest sam. Jaskinie te zamieszkuje właściciel pierścienia – Gollum, który używał go by stawać się niewidzialnym i od czasu do czasu zapolować na jednego z goblinów, który chodził sam w pobliżu jego groty. Bilbo zgodził się zagrać w zagadki ze stworem. Jeżeli hobbit wygrałby Gollum wyprowadzi go z podziemi, pokaże mu wyjście. Jeżeli natomiast Gollum – Baggins zostanie pożarty. Podczas gry hobbit zadał pytanie, które łamało zasady gry, jednak jego przeciwnik zgodził się na nie odpowiedzieć. Owym pytaniem było: „Co mam w kieszeni?”. Po trzech nieudanych próbach Gollum przegrał i zgodził się wyprowadzić Bilba, pod warunkiem, że ten pozwoli mu zabrać z jego kryjówki pewną rzecz. Był nią właśnie znaleziony przez hobbita Jedyny Pierścień. W czasie szukania pierścienia przez Golluma Bilbo nałożył go na palec i odkrył jego właściwości wykorzystywane przez stwora. Wkrótce Gollum spostrzegł, że pierścień zaginął i podejrzewał Bilba o kradzież jego skarbu – tak Gollum nazywał pierścień. Hobbit jednak był niewidzialny, a stwór pomyślał, że wybiegł z jaskini. Ruszył ku wyjściu, a za nim pobiegł Bilbo. W pewnym momencie Gollum zrozumiał przegraną i zagrodził nieświadomie wejście do korytarza, którym dochodziło się do wyjścia. Bilbo podniósł mieczyk i był gotowy go zabić, lecz nie uczynił tego. Okazał mu litość, a sam wciąż niewidzialny przeskoczył nad głową Golluma i wyminął straże u bramy. Wkrótce spotkał się z resztą grupy, która wcześniej zdołała wyjść na powierzchnię.
Uratowani zeszli do jakiejś dolinki, gdzie jeszcze tego samego dnia przybyli wysłani przez orków wargowie. Wielkie wilki zmusiły członków grupy do ucieczki na drzewa. Gandalf chcąc odpędzić wrogów począł ciskać w nich ognistymi pociskami – podpalonymi szyszkami z sosny, na której się schronił. Niespodziewanie jednak na miejsce przybyli orkowie, szukając zemsty za zabicie ich wodza. Zdołali zmienić kierunek rozprzestrzeniania się ognia, który objął drzewa, na których siedziała kompania. Na szczęście grupę dostrzegł wódz Wielkich Orłów – Gwaihir, przyjaciel Gandalfa.
Wraz z innymi Orłami uratował on całą grupę, przenosząc ją na skrzydłach przez rzekę Anduinę. Ptaki wylądowały obok skały Carrock i pożegnały się z Gandalfem, Bilbem i krasnoludami. Niedaleko Carrock znajdowała się posiadłość leśnego człowieka Beorna, który posiadał umiejętność przemiany w nadzwyczaj silnego niedźwiedzia. Jako pierwsi udali się tam Gandalf i Bilbo, następnie zaś krasnoludowie. Beorn ugościł eskapadę, pożyczył jej kilka swoich kuców i zapas żywności. 22 lipca Gandalf na otrzymanym koniu pojechał na południe, zaś reszta wyruszyła do Mrocznej Puszczy. Tam zostali pojmani najpierw przez wielkie pająki, które złapały wszystkich prócz Bilba. Ten po ciężkich trudach uwolnił przyjaciół. Lecz zaraz potem elfowie wzięli do niewoli krasnoludów. Hobbit dzięki Pierścieniowi zdołał niepostrzeżony wraz z przyjaciółmi znaleźć się w pałacu Króla Leśnych Elfów. Bilbo ponownie uratował kompanię. Ukradłszy klucze i uwolniwszy krasnoludów zamknął ich w beczkach, które elfowie spławili do Miasta na Jeziorze.
Krasnoludów i Bilba wyłowili flisacy z Miasta na Jeziorze – Esgaroth. Ludzie z miasta byli zaskoczeni celem wyprawy kompanii, wielu im nie wierzyło, niemniej jednak ugościli ich bardzo dobrze, dali zapasy prowiantu, nowe ubrania i kuce. Wkrótce grupa wyruszyła z miasta. Przeszedłszy przez zniszczony przez smoka kraj Dale dotarła do podnóży Samotnej Góry. Smaug zginął wkrótce potem.

Bitwa Pięciu Armii – konfrontacja zbrojna rozegrana 23 listopada 2941 roku Trzeciej Ery, stoczona pod Samotną Górą pomiędzy sprzymierzonymi siłami Elfów, Ludzi i Krasnoludów, a orkami i wargami.
Przyczyną ataku była chęć zdobycia skarbów zostawionych w Ereborze po śmierci Smauga. Orkowie od kilku lat zbierające dziesięciotysięczną armię na Górze Gundabad, dawnej fortecy krasnoludów postanowiły wykorzystać nadarzającą się okazję i zaatakować skłóconych ze sobą ludzi, krasnoludów i elfów.
Po zabiciu Smauga przez człowieka Barda krasnoludowie nie chcieli mu przekazać części skarbu na odbudowę miasta zniszczonego przez smoka, ponieważ uważali, że złoto stanowi tylko ich własność. Od 16 listopada[8] elfy leśne z Leśnego Królestwa i ludzie z Esgaroth oblegali trzynastu krasnoludów pod wodzą Thorina Dębowej Tarczy w Ereborze, ci bowiem odmówili podzielenia się skarbami smoka Smauga. Tymczasem armia Elfów Leśnych i ludzi z miasta Esgaroth zebrała się pod Górą w celu uzyskania należnej rekompensaty. Kompania Thorina umocniła główną bramę spodziewając się oblężenia. Posłali również po Daina z Żelaznych Wzgórz. Wkrótce potem zaczęły się negocjacje. W nocy Bilibo przekazał Arcyklejnot Ludziom, przez to Thorin chcąc odzyskać najcenniejszy klejnot zgodził się przekazać poszkodowanym część swojego skarbu, co jednak nie zadowoliło zebranych. Następnego dnia pod Górę dotarł Dain kuzyn Thorina wraz z grupą 500 wojowników. Do batalii doszło niespodziewanie ? o ataku goblinów zawiadomił wszystkich czarodziej Gandalf Szary, w momencie gdy krasnoludowie z Żelaznych Wzgórz, wezwani na odsiecz przez Thorina, gotowali się uderzyć na ludzi i elfów, by przebić się do oblężonych. Jednak w obliczu zbliżania się wspólnego wroga zwaśnione strony połączyły siły. . Początkowo nietoperze przysłoniły niebo tak szczelnie, że zapanowały ciemności. Armia orków i wargów zaatakowała. W pośpiechu ustalono plan bitwy.
Jedyną nadzieję pokładali sojusznicy w zwabieniu przeciwnika w głąb doliny między dwa ramiona Góry; sami chcieli obsadzić wielkie ostrogi skalne wysunięte na wschód i południe[9].
Jedną z nich, wschodnią, zajął Bard z ludźmi z Esgaroth (w liczbie około dwustu)[3] wraz z Dáinem Żelazną Stopą i pięcioma setkami krasnoludów z Żelaznych Wzgórz[4]. Drugą ostrogę obsadziły oddziały elfów pod wodzą króla Thranduila, liczące około tysiąca wojowników[3]. Tam też pozycję zajął Gandalf oraz Bilbo Baggins. Hobbit jednak nie wsławił się niczym szczególnym w batalii, bowiem szybko założył swój magiczny pierścień i stał się dla wszystkich niewidzialnym.
Tymczasem od północy nadciągnęły gobliny z Gór Mglistych pod wodzą Bolga. Na tę wyprawę zgromadzono olbrzymią armię[10] do której dołączyły wilki i wargowie. Szybko maszerując, wojownicy Bolga okrążyli Samotną Górę i dostali się do doliny. Na jej początku stała straż przednia, złożona z ludzi z Esgaroth. Na chwilę wstrzymali oni natarcie goblinów, lecz szybko musieli się wycofać. Wroga armia runęła naprzód szeroko między ramionami Góry w poszukiwaniu przeciwnika[11]. Pierwsi rozpoczęli bitwę poddani Thranduila ? zasypali nieprzyjaciół gradem strzał, po czym rzucili się do walki wręcz. Zaraz potem zaatakowali ludzie i krasnoludowie. Podkomendnych Bolga, naciskanych z obu stron, ogarnęła panika, a niektórzy spośród nich zaczęli uciekać. Zwycięstwo zdawało się być bliskie, gdy nagle okazało się, że gobliny
(…) wdarły się na Górę i już cały ich tłum obsiadł skały ponad Bramą, inne zaś spuszczały się w dół (…) gotowe zaatakować z wysoka placówki nieprzyjacielskie rozmieszczone w ostrogach Góry[12].
Sojusznicy musieli cofnąć się z doliny, by powstrzymać to nowe natarcie. Tymczasem nadciągnęły świeże siły wrogów ? zastępy wargów i gwardia przyboczna Bolga.  Wtem do ataku ruszył Thorin wraz z towarzyszami[5]. Zaskoczyło to wszystkich, bo sojusznicy zapomnieli o Królu spod Góry.
Zrzucili płaszcze i kaptury, mieli na sobie lśniące zbroje, a w oczach czerwony płomień bojowy. W zapadającym zmierzchu wódz krasnoludów zdawał się pałać jak złoto w ogniu[13].
Gwałtownym natarciem zaczęli spychać wrogów. Wojownicy Dáina przyłączyli się do nich, a w ślad za nimi ruszyło też wielu ludzi i elfów. Wszyscy zaatakowali gobliny w dolinie. Oddział Thorina rozproszył wargów, lecz powstrzymany został przez gwardię Bolga, która wkrótce otoczyła drużynę Króla spod Góry. Reszta goblinów zaczęła też spychać siły sojuszników nacierające od ostróg. Klęska zdawała się być tylko kwestią czasu.
Nagle nadleciały jednak orły z Gór Mglistych pod wodzą swego władcy.
One to spędziły gobliny ze stoków Góry, strącając je w przepaści (…) w ten sposób wyzwoliły Samotną Górę, a wówczas elfy i ludzie z obu jej ramion mogli zbiec na odsiecz walczącym w dolinie[14].
Wróg miał jednak nadal znaczną przewagę liczebną. O wyniku bitwy przesądził Beorn ? przybył nagle, przez nikogo nie wzywany, pod postacią wielkiego niedźwiedzia. Zaatakował gobliny od tyłu, przedarł się do okrążonej drużyny Thorina i zniósł z pola walki śmiertelnie rannego monarchę. Zaraz potem wrócił do boju. Ogarnięty furią bojową był niepokonany, nikt nie mógł mu się oprzeć, a żaden oręż się go nie imał[14]. Rozproszył gwardię Bolga, a jego samego pokonał.
Wówczas gobliny rzuciły się do ucieczki, ścigane przez sojuszników. Wielu uciekinierów zepchnięto w wody Celduiny, inni zdołali zbiec do Mrocznej Puszczy, gdzie większość z nich zginęła.
Pieśni potem głosiły, że tego dnia poległo trzy czwarte wszystkich wojowników goblinów z północy, a w górach na długie lata zapanował odtąd pokój[6].
Większość wojowników spośród sprzymierzeńców odniosło lżejsze lub cięższe rany. W batalii oprócz Thorina zginęli również Kíli i Fíli.
W wyniku Bitwy Pięciu Armii gobliny zostały bardzo osłabione i przez dłuższy czas nie mogły atakować ościennych krain, spokojnie zaś odrodziło się zarówno Królestwo pod Górą, jak i Dale.
Bitwa Pięciu Armii zawdzięcza swoją nazwę od pięciu ras, które brały udział w bitwie: elfów z Mrocznej Puszczy, krasnoludów pod wodzą Daina z Żelaznych Wzgórz i Thorina Dębowej Tarczy, ludzi z Miasta na Jeziorze pod wodzą Barda l łucznika, wargów oraz orków z Gór Mglistych pod wodzą Bolga, syna Azoga.
Niżej Bitwa Pięciu Armii – mapka by Karen Wyn Fonstad, jeszcze niżej by Merlin Douglas Larsen

2942     1342     Sauron w tajemnicy powraca do Mordoru, Bilbo powraca do Shire z Jedynym Pierścieniem, narodziny hobbitów:  Merimaca Brandybucka i Filiberta Bolgera.

Zapisz

Kategorie wpisu: Eseje tolkienowskie, Kalendarium Śródziemia, Utwory Tolkiena