O Earendelu, blasku światła przedwiecznego…
Z przyjemnością przypominamy naszym Gościom wiadomość sprzed czterech lat. Miłej lektury – Redakcja.
Za kilka dni, 21 grudnia, Kościół katolicki przypomni znane każdemu szanującemu się tolkieniście* (oraz niektórym nietolkienistom) słowa:
Ēalā earendel, enġla beorhtast,
ofer middanġeard monnum sended,
ond sōðfæsta sunnan lēoma,
torht ofer tunglas, þū tīda ġehwane
of sylfum þē symle inlīhtes.
Wersja łacińska, skrócona i oficjalna:
O Oriens,
splendor lucis aeternae,
et sol justitiae:
veni, et illumina
sedentes in tenebris,
et umbra mortis.
Tłumaczenie polskie:
„O Wschodzie, * blasku Światła wiecznego i Słońce sprawiedliwości, / przyjdź i oświeć siedzących w mroku i cieniu śmierci”.
Jest to jedna z tzw. O-antyfon lub Wielkich Antyfon (jest ich siedem) śpiewanych np. w brewiarzu w dniach przed Bożym Narodzeniem. Zebrał je pewien Amalariusz z Metzu, który żył w IX wieku. Tutaj można trochę poczytać sobie o tzw. Wielkich Antyfonach, a tutaj zobaczyć zapis nutowy i wysłuchać łacińskiej wersji piątej antyfony w wykonaniu North American College Choir.
Wszystkie O-antyfony śpiewane są w nieszporach (czyli wieczornej modlitwie brewiarzowej) dwa razy, każdego dnia w ostatnich 8 dniach przed Bożym Narodzeniem. O Oriens to piąta z kolei. Te same teksty z reguły powtarzają się w te same dni w tekstach mszalnych (w „Alleluja”), chociaż akurat dzisiejsza antyfona jest przeniesiona na samą Wigilię.
Co do tekstu staroangielskiego: jest to fragment poematu „Crist” z Exeter Book, wyraźnie wzorowany na dzisiejszej antyfonie, lecz rozbudowany (podałam wyżej tylko fragmenty bezpośrednio odpowiadające tekstowi łacińskiemu). Anglosaski twórca na pewno znał wersję łacińską, a być może w swoim poemacie chciał przybliżyć jej treść rodakom, którzy łaciny nie znali? Jeśli tak, byłby to bardzo ciekawy przykład tego samego zjawiska, jakie do dziś widzimy w Polsce: istnieje bowiem ludowe nabożeństwo ułożone przez kogoś, komu kołatały się w głowie teksty brewiarzowe i kto, być może zachwycony ich pięknem, chciał pokazać je nie znającym łaciny (wówczas jedynego języka Liturgii Godzin) rodakom. Tak ponoć powstała Nowenna przed Bożym Narodzeniem, w której przy okazji dokładnie powtarzają się teksty adwentowych antyfon.
Ciekawi mnie tylko, dlaczego Tolkien pisząc o „Eala Earendel” w Notion Club Papers (NCP, czyli ‚Zapiski Klubu Mniemań’ – są one prezentowane po polsku w kolejnych numerach Simbelmynë) i w Listach nie mógł się zdecydować, do kogo w zasadzie odnosi się antyfona (brał pod uwagę Maryję, Jana Chrzciciela i Chrystusa), skoro w kontekście całego poematu staroangielskiego i w tekstach Kościoła wyraźnie wskazywany jest Chrystus. Tolkien zresztą w NCP sam skłania się ku tej wersji, choć raczej nie jest do końca przekonany…
_______________
* Chodzi o związek tych słów z postacią Eärendila w mitologii Tolkiena oraz o quenejskie słowa Aiya Eärendil elenion ancalima, które oznaczają ‚Bądź pozdrowiony Eărendilu, spośród gwiazd przejasny’.
Kategorie wpisu: Eseje tolkienowskie, Wydarzenia
16 Komentarzy do wpisu "O Earendelu, blasku światła przedwiecznego…"
Galadhorn, dnia 20.12.2007 o godzinie 0:45
Dziękujemy Ci, Adaneth, za ten interesujący tekst, a przede wszystkim za sam dźwięk tej antyfony. Świetnie poznać muzyczne inspiracje Tolkiena i wyobrazić sobie Profesora jak na nieszporach słucha tej muzyki i myśli o swoim Earendelu = Eärendilu…
Elendilion - Tolkienowski Serwis Informacyjny » Blog Archive » 21 grudnia śpiewamy Pieśń Ælfwine’a, dnia 21.12.2007 o godzinie 3:11
[…] Pisaliśmy niedawno o tym, że 21 grudnia jest szczególnie związany z postacią Eärendila. Poniżej prezentujemy wiersz J.R.R. Tolkiena w tłumaczeniu Joanny “Adaneth” Drzewowskiej, który nawiązuje do Gwiazdy Eärendila (czyli planety Wenus, którą dziś wzejdzie 0 4.41, a zajdzie o 13.57). A dnia 22 grudnia o 6.07 dojdzie do przesilenia zimowego. Od tamtej chwili dni będą się wydłużały aż do 22 czerwca 2008 r. To dlatego nasi przodkowie w tym czasie świętowali Gody (a Germanie Yule), czyli święto “nowego słońca”, które dawało nadzieję w dniach mroku… […]
Telperion, dnia 21.12.2007 o godzinie 9:35
Aaneth dzięki za ciekawy felieton… śpiew powala… 😀
Galadhorn, dnia 21.12.2007 o godzinie 10:11
Lómendil, Marcin Morawski, wielki znawca tematu i tolkienista, napisał mi:
Miałbym uwagę tylko co do „wersji skróconej i oficjalnej”. Tekst łaciński antyfony nie jest żadną wersją skróconą, to raczej Cynewulf, bazując na tekście tej antyfony, napisał część swego poematu. Warto też wiedzieć, że tych antyfon nie zawsze było siedem, Cynewulf np. odwołuje się do jeszcze kilku, które obecnie zniknęły z liturgii, np. „O Virgo virginum” – „O Panno nad pannami, jakże się to stanie, że nie było ani nie będzie podobnej do Ciebie? Córki Jeruzalem, czemu mnie podziwiacie? Boską jest tajemnicą to, co widzicie”; albo „O Rex pacifice” – „O Królu pokoju, zrodzony przed wiekami, wyjdź przez złotą bramę, nawiedź odkupionych i wywołaj ich stamtąd, gdzie upadli przez winę”.
(…) PS Pierwsze litery tych siedmiu antyfon, czytane wspak, dadzą CRAS ERO = jutro będę.
Adaneth, dnia 21.12.2007 o godzinie 16:52
Elendilion - Tolkienowski Serwis Informacyjny » Blog Archive » Przedświąteczne FM, dnia 10.12.2008 o godzinie 21:52
[…] tolkniętej rozgłośni, do programu przedświątecznego. W okolicach Zimowego Przesilenia, w przeddzień “eärendilowych” nieszporów, na kilka dni przed Świętami Narodzenia Pańskiego, zaprosimy Was na trzygodzinną audycję pełną […]
Elendilion - Tolkienowski Serwis Informacyjny » Blog Archive » Przedświąteczne FM już w sobotę!, dnia 19.12.2008 o godzinie 20:13
[…] do programu przedświątecznego. Dnia 20 grudnia, w okolicach Zimowego Przesilenia, w przeddzień “eärendilowych” nieszporów, na kilka dni przed Świętami Narodzenia Pańskiego, zaprosimy Was na trzygodzinną audycję pełną […]
Galadhorn, dnia 21.12.2008 o godzinie 10:41
Proszę, to już dziś. Włączam sobie tę earendilową antyfonę w niedzielę tuż przed Przesileniem Zimowym, tuż przed Bożym Narodzeniem. Pozdrawiam wszystkich!
online, dnia 23.12.2009 o godzinie 1:52
bardzo ciekawe, dzieki
Galadhorn, dnia 19.12.2010 o godzinie 11:05
Miło będzie posłuchać tego śpiewu we wtorkowy wieczór. Pozdrowienia, o miłośnicy Gwiazdy!
papa, dnia 19.12.2011 o godzinie 8:22
Wynosze sie z tej waszej „świętej” strony. Same brewiarze i inne jezusy. Mnie to nie kreci, moze gdybym jeszcze byl Zydem, a tak to: Czolem!
Galadhorn, dnia 19.12.2011 o godzinie 16:26
Drogi papo, daj nam jeszcze jedną szansę.
Hagen, dnia 19.12.2011 o godzinie 20:57
A dla mnie – jak najbardziej ciekawe. Śledzę tę stronę od bardzo dawna i cieszę się, na każdy nowy wpis. Pozdrawiam
darekpionki, dnia 19.12.2011 o godzinie 23:51
Papo, Tolkien był silnie związany ze swą wiarą i nie wspominać o tym, to robić krzywdę Profesorowi po prostu jako człowiekowi. Tolkien otwarcie mówił o swej wierze i nie krył się z przeżyciami z nią związanymi (czego są przykładem np. ,,Listy”). Akurat tekst Antyfony oprócz znaczenia religijnego ma tu pokazać inspirację Tolkiena do napisania jednej z kluczowych części swego Legendarium. Mniej złości, nikt Ci nie każe od razu słuchać Antyfony, choć wysłuchanie utworu nie jest jednoznaczne z nawróceniem się. Jezus, o ile się nie mylę, nie miał sobowtóra, więc nie rozumiem ironii i braku szacunku do imienia. Jeśli nie interesuje Cię inspiracja Tolkiena i dobry artykuł o tejże Antyfonie, to wystarczyło wyłączyć stronę, albo przeczytać sobie inny artykuł. Duża liczba fanów Tolkiena to chrześcijanie, choć nie każdy. I tym niewierzącym nie przeszkadzał artykuł, choć kilka razy był wznawiany. Po prostu należałoby to uszanować, a nie od razu oburzać się.
Pozdrawiam i mam nadzieję, że nie uraziłem niczym,
dp
Nord, dnia 22.12.2012 o godzinie 11:21
Dziękuję za to, coś wspaniałego.
Galadhorn, dnia 22.12.2012 o godzinie 11:29
Dobrych Świąt!
Zostaw komentarz